Spraakontwikkeling is de ontwikkeling van de articulatie, het waarnemen en produceren van klanken.
Er wordt gesproken van een vertraagde spraakontwikkeling wanneer een jong kind in zijn spraak duidelijk achterblijft ten opzichte van zijn/haar leeftijdsgenootjes.
Er wordt gesproken van een vertraagde spraakontwikkeling wanneer een jong kind in zijn spraak duidelijk achterblijft ten opzichte van zijn/haar leeftijdsgenootjes.
Gevolgen van een achterstand in de spraakontwikkeling
Door een verkeerde uitspraak is het kind vaak niet of moeilijk te verstaan.
Dit belemmert de communicatie en geeft frustratie bij kind en luisteraar.
Wanneer een kind verschillen tussen klanken niet goed waarneemt, kunnen leesproblemen ontstaan.
Hieronder maken we onderscheid tussen fonologische en fonetische articulatiestoornissen, maar eerst wordt uitgelegd wat de fases van de normale spraakontwikkeling zijn.
Gedurende de eerste 5 jaren is de hersenontwikkeling nog gaande.
In deze fase is het makkelijker voor kinderen om spraak te leren en een achterstand in te halen.
In deze fase is het makkelijker voor kinderen om spraak te leren en een achterstand in te halen.
- Kind reageert op geluid.
- Kind maakt gevarieerde geluidjes: brabbelen.
- Past klanken aan: sociaal brabbelen.
- Brabbelt uitgebreid (medeklinkers en lettergrepen).
- Klanken die voor in de mond worden gevormd: /m/, /b/, /p/, /t/, /f/ en de klinkers.
- Begint meer woorden te zeggen dan “papa” en “mama”.
- Brabbelen neemt af.
- Klanken die achter de mond worden gevormd: /k/, /g/, /ng/.
- Eerste medeklinkerverbindingen.
- Laatste letter van woorden vaak nog weggelaten of dezelfde klanken herhaald (auto -> toto).
- Nog weglaten van klank bij medeklinkerverbindingen (bloem-> boem).
- Nog weglaten van lettergrepen (televisie -> visie).
- Tussen 50% tot 75% verstaanbaar.
- Kind kan de meeste klanken zeggen.
- Nog moeilijk zijn /j/, /l/, /r/ en ook /sch/, /fl/, /kn/, /ng/, /sn/, /zw/.
- VVV-regel: Vierjarige is Verstaanbaar voor Vreemden (90%).
- Soms nog moeite met de uitspraak van de /r/, /sch/, /ng/, /zw/, /sn/ en /kn/.
- Vrijwel alles verstaanbaar.
- /r/, /sch/ en /ng/ nog moeilijk.
- Kind beheerst alle klanken en medeklinkerverbindiqgen.
Een kind met een fonologische stoornis heeft moeite met het onderscheiden van klanken.
Het kind verwisselt eigenschappen van een klank die juist belangrijk zijn om de klank te onderscheiden van een andere. Motorische productie is hierbij geen probleem. Het kind maakt foutieve keuzes in de eigenschappen of de plaats van vorming van de klank.
Het kind verwisselt eigenschappen van een klank die juist belangrijk zijn om de klank te onderscheiden van een andere. Motorische productie is hierbij geen probleem. Het kind maakt foutieve keuzes in de eigenschappen of de plaats van vorming van de klank.
- Het kind hoort soms wel wanneer jij het woord fout zegt, maar kan die onderscheiding bij zichzelf niet maken.
- Het kind spreekt een bepaalde klank niet uit in bepaalde woorden of lettergrepen, maar kan deze klank wel in andere woorden of lettergrepen uitspreken.
- Het kind vervangt klanken die achter in de mond gevormd worden door klanken voorin de mond. Bijvoorbeeld: het woord ‘kip’ of het woord ‘tip’. De /k/ en de /t/ bepalen het verschil in het woord.
- Het kind vervangt een klank door een andere klank waardoor de betekenis verandert: bv ‘sap’ wordt ‘tap’.
- Het kind laat klanken van een woord weg (poes–> poe).
- Bij medeklinkercombinaties laat het kind een betekenisbepalende klank weg (bv stop –>top).
Een klank die achterin de mond moet worden gevormd, komt naar voren (bv. melk –> melt, gelukkig –> telukkig). - De articulatieplaats is naar achteren verschoven (bv. opnemen –> oknemen).
- Herhalen/vervangen van lettergrepen (water –> wawa, iedereen –>ieneneen).
- Het kind laat lettergrepen weg (kado –> do).
- De slechte verstaanbaarheid verstoort de communicatie en veroorzaakt frustratie.
- Het leren lezen en spelling is vaak lastig. Verdere uitleg hierover is te vinden bij leesvaardigheid.
- Taalachterstand, door verminderde communicatie en denkontwikkeling.
- Verwijzen naar logopedie.
- Volg nauwkeurig de vorderingen van het kind wat betreft het aanvankelijk lezen.
- Indien nodig: zo vroeg mogelijk extra ondersteuning bij het (leren) lezen en spellen.
- Spreek duidelijk en rustig zodat de leerling dan steeds een goed voorbeeld krijgt van de juiste klankvorming.
- Verkeerde uitspraak corrigeren door modelleren. Daarbij herhaal je de zin met de correcte klank.
Laat de klanken of woorden niet nazeggen. Het kind moet niet het gevoel krijgen dat hij of zij het ‘fout’ doet. - Maak gebruik van klankgebaren. Gebruik dezelfde klankgebaren als die van de logopedist.
- Onder constructie
Er is sprake van een fonetische spraakstoornis wanneer er problemen zijn met de uitvoering van de spreekbewegingen.
Bij een fonetische spraakstoornis wordt de klank altijd op dezelfde manier verkeerd uitgesproken.
Bij een fonetische spraakstoornis wordt de klank altijd op dezelfde manier verkeerd uitgesproken.
- Uitspraak van klanken met de tong tegen of tussen de tanden (slissen).
- /r/ wordt weggelaten of wordt vervangen door /l/.
- Nasaliteit:
Gesloten neusspraak: bijvoorbeeld door verstopte neus of vergrote amandelen.
Openneusspraak: het gehemelte wordt niet voldoende opgetrokken. Bijvoorbeeld door zwakke spierspanning of gehemeltespleet. - Laterale uitspraak van klanken: met tong tegen ondertanden, lucht naar buiten via zijkanten tong.
Bijvoorbeeld bij te kort tongriempje of als gevolg van (duim)zuigen of te zwakke spierspanning.
- Gebitsafwijking.
- Slechte verstaanbaarheid belemmert de communicatie.
- Het is belangrijk om te onderzoeken of het spraakorgaan (gehemelte, tong en lippen) in orde is en of de motorische mogelijkheden voldoende zijn om de spraakbewegingen uit te voeren.
- Slissen: het kind slist, maar er is geen sprake van zuiggedrag. Er is ook geen sprake van openmondgedrag.
Nadat de voortanden zijn gewisseld, verwijzen naar logopedie.
Bij slissen in combinatie met openmondgedrag altijd verwijzen naar logopedie.
Indien de verstaanbaarheid door het slissen wordt verminderd, ook verwijzen naar logopedie.
Altijd zuiggedrag af laten bouwen. - ‘r’ correct uitspreken: /r/ moet eind groep 2 beheerst worden. Is vervanging door /l/ erg opvallend dan eerder verwijzen naar een logopedist.
- Gesloten neusspraak: bij langdurige verkoudheid of wanneer de spraak nasaal blijft, verwijzen naar huisarts/jeugdgezondheidszorg.
- Open neusspraak: verwijzen naar een logopedist.
- Laterale uitspraak: verwijzen naar een logopedist.
- Onder constructie